محتوای متنی و تصویری: تئو دویتنگر، استفانوس فیلیپاس، واسیلیکی موریکاکی، الیزا مانته.
برگردان: محمدفرید مصلح
سالیان سال است که دوران شهرهایی با دیوار و استحکامات به سر آمده. مرزهای دفاعی که روزگاری ما را از دشمنان خارجی در امان نگه می‌داشت، امروزه از اطراف شهرها برچیده شده. اقدامات دفاعی در شهرهای امروزی، اساساً با هدف اثرگذاری بر دشمن داخلی به کار گرفته می‌شود. نمایان‌ترین عناصر دفاعی شهر، در جهت دفاع در برابر حملات تروریستی یا جنایی نیست، بلکه شهروندان معمولی را نشانه گرفته است. «رفتار ناهنجار»[۱] اصطلاحی اتهام‌گونه است که استفاده از عناصر دفاعی را توجیه می‌کند. با توجه به اینکه طبق قانون، رفتار ناهنجار جرم نیست، تنها راه مقابله با آن، به‌کارگیری اقدامات پیشگیرانه است. مصداق رفتار ناهنجار صرفاً گرافیتی‌کردن بر روی دیوار نیست، بلکه خوابیدن، نشستن، ایستادن یا راه‌رفتن دسته‌جمعی را هم شامل می‌شود. به بیان دیگر، هر کنشی که در فضای عمومی انجام می‌شود، ناهنجار است. هر تصویری که بروشورهای شرکت‌های ساختمانی از فضای زنده، پویا و پر از زندگی عمومی نشان می‌دهند، ناهنجار است.
این جدالی میان واقعیت‌هاست. برای مثال، عامۀ مردم نمی‌خواهند که در خرید صبحِ روزِ تعطیلشان با مردم بی‌خانمان مواجه شوند یا استفراغ سفت‌شدۀ کودکشان که دیروز در گوشۀ مغازۀ محبوبشان ریخته را ببینند (و در طلب فضای بی‌عیب‌ونقصی هستند)؛ اما از سوی دیگر، همین عامۀ مردم به دنبال آن هستند که تصویری از یک شهر آزاد، پذیرا و بدون‌محدودیت باشند. از این‌رو، در این شهر هرچه عناصر دفاعی کوچک‌تر و کمرنگ‌تر باشد، مطلوب‌تر است. برای مثال، نیمکت‌های پارکی را در نظر بگیرید که دارای دسته‌هایی است که هرکدام در فاصلۀ ۵۰ سانتی‌متری از یکدیگر قرار گرفته است. این نیمکت طراحی خوبی دارد، اما تا لحظه‌ای که شما خسته نشوید و نخواهید بر روی این نیمکت بخوابید! یا در مثالی دیگر، قلاب‌های آهنی کوچکی را فرض کنید که در امتداد سنگفرش نصب شده و شبیه به عنصری تزئینی است، اما در واقع ابزاری است برای مقابله با اسکیت‌سواری؛ یا در مثالی دیگر، فروشگاه لباسی را در نظر بگیرید که در اطراف آن، موسیقی با سبک اپرا پخش می‌شود و حسی فاخر به وجود می‌آورد، اما در واقع فضا را از تبدیل‌شدن به پاتوق نوجوانان در امان نگه می‌دارد. در جهان الکترونیکیِ پیش‌روی ما، طرح‌های پیشگیرانه کوچک‌تر و حتی مجازی‌تر خواهد شد. مثلاً در حال حاضر اسکنرهای جمعیت در کنار ردیاب‌های حرکتی و موقعیتی مورد آزمایش قرار گرفته است و طولی نخواهد کشید که سنگفرش‌های هوشمندی ساخته شود که از تو بخواهد از جایت بلند شوی و دیگر نیازی برای به‌کارگیری از عناصر فیزیکی برای پیشگیری نیست.
نباید فراموش کنیم که در چنین شهرهایی، مدیران به پشتوانۀ تقاضای عمومی طرح‌های پیشگرانه را اجرا می‌کنند. «شهر دفاعی» شهری غربی و کاپیتالیستی که همچون یک ساختار تمیز و بی‌نقص کار می‌کند؛ اما تا لحظۀ بسته‌شدن فروشگاه‌ها. به هر حال، بر اساس آمار می‌توان اذعان کرد که (در این شهرهای دفاعی) ما احساس امنیت بیشتری می‌کنیم. اما پرسش این است که آیا ما حاضریم احساس امنیت خود را برای احساس زندگی بیشتر معامله کنیم؟
دریافت فایل با کیفیت زیر و توضیحات در قابل پوستر
۱- سطح شیشه‌ای – لندن، انگلیس (سازنده: نامشخص)
سطح شیشه‌ای با نگهدارنده‌های فلزی که بر لبۀ پنجره‌ها نصب شده تا مردم را از نشستن یا آشغال‌ریختن بازدارد.
۲- میخ پرندگان (bird-x.com)
میخ‌های ضدآب و ضدزنگ که به پرندگان اجازۀ لانه‌سازی نمی‌دهد.
۳- سطل زبالۀ ضد برچسب- لینتس، اتریش (سازنده: نامشخص)
سطل زبالۀ فلزی با برآمدگی‌های لوزی‌شکل که مردم را از چسباندن برچسب منع می‌کند.
۴- مانع غلتکی – فیلادلفیا، ایالات متحدۀ آمریکا (insight-security.com)
غلتک بازیافت‌شده از پلی‌کربن که دور یک لولۀ آلومینومی می‌چرخد و مردم را از بالارفتن از دیوارها یا حصارها باز می‌دارد، به‌طوری که به آن‌ها آسیبی نرساند.
۵- رنگ اندود‌شده با ترکیب شن‌های درشت – گوتنبرگ، سوئد (سازنده: نامشخص)
بازدارندۀ نصب پوستر یا برچسب.
۶- میخ‌های احاطه‌کننده برای بازداری از بالارفتن (insight-security.com)
میخ‌های احاطه‌کنندۀ ضدآب که از جوش‌خوردن قطعات گالوانیزه-فولادی ساخته می‌شود و بر روی میلۀ پرچم، تیرهای چراغ برق، درخت‌ها و… نصب می‌شود تا مردم را از بالارفتن بازدارد.
۷- نویزانداز – سان‌فرانسیسکو، ایالات متحدۀ آمریکا (frankaudio.en.alibaba.com)
بلندگوهایی که صدای بلند و گوش‌خراش فعالیت‌های ساختمانی را خارج از ساختمان‌ها پخش می‌کنند تا افراد بی‌خانمان را از خوابیدن بین ساعات ۱۱ شب تا ۷ صبح بازدارند.
۸- ساتورنیا (bellitalia.net)
نیمکت‌های گرد و بدون پشتی گالوانیزه-فولادی که از گیاهان محافظت می‌کند و در عین حال، مانع از درازکشیدن مردم بر روی خود می‌شود.
۹- گوشه‌های بازدارندۀ اسکیت – ملبورن، استرالیا (skatestop.com.au(
موانع فولادی ضدزنگ برای جلوگیری از اسکیت
۱۰- رنگ‌های ضدبالارفتن (blackfriar.co.uk
پوشش ضخیم، روغنی و لیز خشک‌ناشونده مناسب برای لبه‌ها، فنس‌ها و دیوارها. این پوشش، متجاوزین بالقوه را از بالارفتن منع می‌کند و در عین‌حال، نشانه‌ای بر روی دست و لباس آن‌ها باقی می‌گذارد.
۱۱- گلدان ضدآشغال – نیویورک، ایالات متحدۀ آمریکا (سازنده نامشخص)
گلدان با پایۀ بتنی و شبکۀ فلزیِ الحاقی برای جلوگیری مردم از ریختن آشغال یا نشستن.
۱۲- جورج‌تاون (belson.com(
یک صندلی که کاملاً از فلز و پلاستیک بازیافتی ساخته شده است. به‌گفتۀ سازنده، این صندلی «چنان بازطراحی شده تا با واقعیت‌های معاصر شهری روبرو شود» و «یک دستگیرۀ میانی» دارد که از «توقف‌های در طول شب ممانعت می‌کند».
۱۳- محافظ محیط ضدگرافیتی – ادینبورگ، بریتانیا (eniroguard-anti-graffiti.co.uk)
پوشش غیرسمی متناسب با تمامی دیوارها. هرگونه آسیب گرافیتی، بدون محصولات شیمیایی و صرفاً با آب داغ پرفشار پاک می‌شود (۱۰۰۰-۱۵۰۰ پوند بر اینچ مربع و دمای ۸۵ درجۀ سانتیگراد).
۱۴- حائل اولیه (insight-security.com)
لوله‌های آلومینومی شکل‌گرفته و منفک‌از‌یکدیگر که مردم را از بالارفتن از دیوارها و حصارها منع می‌کند. اساساً برای محدودکردن زاویۀ دید به کار می‌رود و صدمۀ جدی نمی‌رساند.
۱۵- راه‌بندهای آبنباتی – نیویورک، ایالات متحدۀ آمریکا (bigbollards.com)
راه‌بندهای فولادی در نواحی سنگفرش‌شده که دستفروشان خیابانی را از متوقف‌کردن چرخ‌هایشان منع کند.
۱۶- راه‌بندهای FAAC H200 (kemko.nl)
سیلندر فلزی راه‌بند که در برابر دربرابر ضربه و شرایط آب‌وهوایی مقاوم هست، سازوکار پیستونی دارد و برای جلوگیری از ترافیک ناهنجار استفاده می‌شود
۱۷- قطعات بازدارندۀ حرکت (rosehillhighways.com)
قطعات هرمی‌شکل تماماً بازیافت‌شده از پلاستیک که به‌عنوان مانع فیزیکی و بصری برای رهگذران ناهنجار به‌کار گرفته شود (رفت‌وآمد ترافیکی یا دامی)
۱۸- دوربین‌های مداربستۀ باکیفیت و چرخشی- برادوِی ، بریتانیا (۳۶۰visiontechnology.com)
دوربین‌های با کیفیت تفکیک‌پذیری بالا و مجهز به تکنولوژی ۳۶۰درجه که به شکل لامپ‌های شهری پنهان شده است.
۱۹- میخ‌های مخروطی – لندن، بریتانیا (سازنده: نامشخص)
میخ‌های مخروطی فلزی برای آنکه مردم را از نشستن یا خوابیدن بر روی لبه‌ها منع کند.
۲۰- دستگاه ضدپرسه‌زنی «پشه MK4» مناسب برای سنین مختلف – منچستر، لندن (movingsoundtech.com)
بلندگوی پلاستیکی که صدا با فرکانس بالا (۸-۱۷ کیلوهرتز) تولید می‌کند تا نوجوانان (۱۷کیلوهرتز) و دیگران (۱۳-۲۵ کیلوهرتز) را از پرسه‌زنی در فضاهای عمومی منع کند.
۲۱- میخ‌های پلاستیکی برای سقف (insight-security.com)
میخ‌های مفصل‌دار بازیافت‌شده از پلاستیک برای جلوگیری از بالارفتن از دیوار و سقف‌های صاف که بیشترین ناراحتی و کمترین آسیب را وارد می‌کند.
۲۲- منکسرکنندۀ ادرار – فرانکفورت، آلمان (سازنده: نامشخص)
سطح فولادی برای بازداری از ادرارکردن در فضاهای عمومی. دستگاه‌های مشابه این در لندن و در قرن نوزدهم ساخته می‌شده است.
۲۳- توری پرندگان (birdbusters.com)
شبکۀ پرتراکم پلی‌اتیلنی و مقاوم در برابر UV که مانعی مستحکم برای جلوگیری از نفوذ پرندگان است.
۲۴- نور ضدتزریق آبی – لاهه، هلند (۱۰۰۰bulbs.com)
نور سیاه با لامپ‌های فلوئورسنتی آبی که در سرویس‌های بهداشتی عمومی مورد استفاده قرار می‌گیرد و دیده‌شدن رگ‌ها را برای مردم دشوارتر می‌کند تا مانع از تزریق مواد مخدر شود.
۲۵- نور آبی ضدخودکشی – توکیو، ژاپن (lightning.cree.com)
نورهای آبی ال‌ای‌دی که در ایستگاه‌های مترو استفاده می‌شود تا مردم را از خودکشی بازدارد. نتایج یک تحقیق که در مجلۀ «اختلالات عاطفی»[۲] منتشر شده، نشان می‌دهد که در ایستگاه‌هایی که از نور آبی برخوردار است، آمار خودکشی ۸۴٪ کاهش یافته است.
۲۶- نیمچه‌نیمکت – رتردام، هلند (سازنده: نامشخص)
نیمکت چوبی-فلزی که از ایستادن طولانی‌مدت کاربران می‌کاهد و مانع از خوابیدن بر روی آن می‌شود.
در انتظار ظهور؛ شهرهای دفاعی ایرانی
نویسنده: محمدفرید مصلح
«شهر دفاعی» روایتی است کم‌تر شنیده‌شده از شهرهای توسعه‌یافتۀ غربی که از آن‌ها الگو می‌گیریم. شهرهایی که به تحلیل برخی، به بهانۀ ایجاد احساس امنیت، زندگی و پویایی را محدود می‌کنند و در برابر آن، فضاهایی تمیز و خیابان‌هایی منظم به ارمغان می‌آورند. رسیدن به چنین شهری قطعاً با مدیریت یکپارچۀ شهری، چنددهه آموزش همگانی و صرف بودجه‌های هنگفت امکان‌پذیر شده و برای خیلی از ما یک مطلوب انگاشته می‌شود. اما پرسش اصلی این است که این ساماندهی و نظم در خدمت چیست؟ اگر روزگاری قرار باشد که ما هم شهرهای دفاعی داشته باشیم، ابزارهای دفاعی قرار است از چه چیزی دفاع کند؟
پیشگویی دشواری است، اما می‌توان وضعیت شهرهای دفاعی غربی را تحلیل کنیم و ببینیم که آیا ما در آن مسیر قرار خواهیم گرفت. برای مثال نویزاندازها (مورد شمارۀ ۷) که یکی از موارد رادیکال و غیرانسانی لیست عناصر پیشگرانه تلقی می‌شود و در بعضی از مناطق تجاری سن‌فرانسیسکو به‌شکل مکانیزه و نظام‌مند در مرحلۀ اجرایی است، هم‌اکنون مدافعان سرسختی در ایالات متحدۀ آمریکا دارد. تد ویلر، شهردار پورتلند، این‌چنین از طرح نویزانداز دفاع می‌کند: «ما در حال ایجاد “توازن” بین حقوق مردم برای استفاده از فضای عمومی با کسب‌وکارهایی هستیم که می‌خواهند محیط‌هایی امن برای مشتریانشان به وجود آورند». وجود ترازویی که در یک کفه‌ی آن مردم و در کفه‌ی دیگرش، مشتریان قرار گرفته باشد، فقط در جهان سرمایه‌داری ممکن می‌شود و گریبانمان را خواهد گرفت. همه‌روزه ما شاهد صدور مجوزهای بلندمرتبه‌سازی و تغییر کاربری‌های «نامربوط»ی هستیم که با وسوسه‌های مالی، «مربوط» می‌شود، حق مردم را پایمال می‌کند و به نفع کسب‌وکارها تمام می‌شود! دیری نمی‌پاید که کسب‌وکارها سهم بیشتری طلب می‌کنند و توازن ترازوی کنونی را به سمت حقوق مشتری سنگین می‌کند و حقوق مردم نادیده‌تر گرفته می‌شود. دیری نمی‌پاید که ابزارهای دفاعی و تکنولوژی‌های آن، به‌صورت دستگاه‌های وارداتی لوکس و مدروز وارد کشور شود و مورد توجه بعضی از اقشار لاکچریِ «مشتری‌مدار» قرار گیرد! شاید هم نهادهایی با انگیزه‌های مبهم و پشتوانه‌های مالی عظیم، به‌دنبال نهادینه‌کردن ابزارهای دفاعی در شهر باشند. هر کدام از این فرضیه‌ها، ما را با این نگرانی مواجه می‌کند که قرار است در آینده چه کسی از حقوق مردم در شهر دفاع کند؟ چه کسی آرایش شهرهای دفاعی را به نفع مردم و نه مشتریان یا انگیزه‌های مبهم هدایت خواهد کرد؟ به امید اینکه در آیندۀ نه‌چندان دورِ ورود عناصر دفاعی به شهر، پرسشگرانه برخورد کنیم.
[۱] unwanted behavior
[۲] Affective Disorders
